Ο Herbert Marcuse (1898-1979) ήταν φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμονας.
Μετάφραση: Δημήτρης Πλαστήρας
Πηγή: https://theshadesmag.wordpress.com/2023/04/02/herbert-marcuse-to-zitima-tis-vias/
——————————–
Απόσπασμα του άρθρου:
Η ριζοσπαστική εναντίωση σήμερα μπορεί να μελετηθεί μόνο σε παγκόσμιο πλαίσιο. Αν μελετηθεί ως αυτοτελές φαινόμενο η φύση της παραποιείται εξαρχής. Θα συζητήσω μαζί σας για αυτή την εναντίωση σε παγκόσμιο πλαίσιο με έμφαση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γνωρίζεται πως θεωρώ πως η σημερινή εναντίωση των φοιτητών είναι αποφασιστικός παράγοντας μεταμόρφωσης: σίγουρα όχι, όπως έχω κατηγορηθεί, ως μια άμεση επαναστατική δύναμη, αλλά ως ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες, κάποιος που ίσως μπορεί να γίνει επαναστατική δύναμη. Η δημιουργία των συνδέσεων μεταξύ της φοιτητικής εναντίωσης των διάφορων χωρών είναι έτσι μια από τις σημαντικότερες στρατηγικές αναγκαιότητες αυτών των ετών. Μετά βίας υπάρχουν σύνδεσμοι μεταξύ του αμερικάνικου και του γερμανικού φοιτητικού κινήματος· η φοιτητική εναντίωση στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχει καν αποτελεσματική κεντρική οργάνωση. Πρέπει να εργαστούμε για τη δημιουργία τέτοιων σχέσεων, και αν στην ανάλυση αυτού του θέματος χρησιμοποιώ κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες ως παράδειγμα, το κάνω ώστε να βοηθήσω στη προετοιμασία για τη δημιουργία τέτοιων σχέσεων. Η φοιτητική εναντίωση στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης εναντίωσης που συνήθως αποκαλείται «Νέα Αριστερά».
Πρέπει να ξεκινήσω με την σύντομη περιγραφή της κύριας διαφοράς μεταξύ της Νέας αριστεράς και της Παλιάς Αριστεράς. Η Νέα Αριστερά είναι, με κάποιες εξαιρέσεις, Νέο-Μαρξιστική παρά Μαρξιστική με την ορθόδοξη έννοια· είναι έντονα επηρεασμένη από αυτό που ονομάζεται Μαοϊσμός, και από τα επαναστατικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου. Επιπλέον, η Νέα Αριστερά περιλαμβάνει νέο-αναρχικές τάσεις, και διακρίνεται από τη βαθιά καχυποψία προς τα παλιά αριστερά κόμματα και την ιδεολογία τους. Και η Νέα Αριστερά, ξανά με εξαιρέσεις, δεν είναι προσκολλημένη στην παλιά εργατική τάξη ως το μοναδικό επαναστατικό φορέα. Η ίδια η Νέα Αριστερά δεν μπορεί να οριστεί με όρους τάξης, αποτελούμενη όπως είναι από διανοούμενους, από ομάδες προερχόμενες από το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων, και από οργανώσεις της νεολαίας, ειδικά τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία της νεολαίας, περιλαμβανομένων εκείνων που με πρώτη ματιά δεν μοιάζουν καθόλου πολιτικοί, δηλαδή οι χίπις, στους οποίους θα επιστρέψω αργότερα. Είναι πολύ ενδιαφέρον πως αυτό το κίνημα έχει ως εκπροσώπους όχι παραδοσιακούς πολιτικούς αλλά αντίθετα τόσο ύποπτες μορφές όπως ποιητές, συγγραφείς και διανοούμενους. Αν στοχαστείς πάνω σε αυτή τη σύντομη περιγραφή, θα παραδεχτείς πως αυτή η συνθήκη είναι πραγματικός εφιάλτης για τους «παλιούς μαρξιστές». Έχεις εδώ μια εναντίωση που προφανώς δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την «κλασική» επαναστατική δύναμη: ένας εφιάλτης, αλλά τέτοιος που ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα. Πιστεύω πως αυτός ο πραγματικά ανορθόδοξος αστερισμός της εναντίωσης είναι μια πραγματική αντανάκλαση μιας δημοκρατικο-αυταρχικής κοινωνίας της «επιτυχίας», μιας «μονοδιάστατης κοινωνίας» όπως προσπάθησα να την περιγράψω, που το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η ενσωμάτωση της καθυποταγμένης τάξης σε μια πολύ υλική και πολύ πραγματική βάση, δηλαδή στη βάση των ελεγχόμενων και ικανοποιημένων αναγκών που με τη σειρά τους αναπαράγουν το μονοπωλιακό καπιταλισμό – μια ελεγχόμενη και καταπιεσμένη συνείδηση. Το αποτέλεσμα αυτού του αστερισμού είναι η απουσία της υποκειμενικής ανάγκης μιας ριζικής μεταμόρφωσης που η αντικειμενική της αναγκαιότητα γίνεται ακόμα πιο εξόφθαλμη. Και σε αυτές τις συνθήκες η εναντίωση συγκεντρώνεται μεταξύ των περιθωριοποιημένων που ζουν μέσα στη καθιερωμένη τάξη. Πρώτα θα βρεθεί στα γκέτο μεταξύ των «μη προνομιούχων» εκείνων που οι ζωτικές ανάγκες είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένες αλλά που ο προηγμένος καπιταλισμός δεν μπορεί και δεν θα ικανοποιήσει. Στη συνέχεια, η εναντίωση είναι συγκεντρωμένη στον αντίθετο πόλο της κοινωνίας, μεταξύ εκείνων των προνομιούχων που η συνείδηση και τα ένστικτά τους δραπετεύουν από τον κοινωνικό έλεγχο. Εννοώ εκείνα τα κοινωνικά στρώματα, που χάρη στη θέση και την εκπαίδευση τους, διατηρούν την πρόσβαση τους στα γεγονότα και στην ολική δομή των γεγονότων – πρόσβαση που είναι πραγματικά δύσκολο να αποκτηθεί. Τα στρώματα αυτά διατηρούν τη γνώση και τη συνείδηση των διαρκώς οξυνώμενων αντιφάσεων και του τιμήματος που η αποκαλούμενη κοινωνία της αφθονίας αποσπά από τα θύματά της. Με λίγα λόγια, υπάρχει εναντίωση στους δύο αυτούς ακραίους πόλους της κοινωνίας, και θα ήθελα να τους περιγράψω εν συντομία.